O nama

U Nišu je 12. decembra 2012. godine obeleženo 20 godina rada Centra za talente na Elektronskom fakultetu u Nišu.

U svetu je odavno preovladalo mišljenje da se dalji progres ne može ostvariti bez osvajanja i primene novih znanja, kao i novih tehnologija. Zbog toga je nužno, da se svako društvo i narod, brine o onima koji aktivno ili potencijalno mogu pružiti nadprosečne rezultate u delatnostima kojima se bave. Rezultate, koje postižu nadareni i talentovani pojedinci, odnose se na teorijske i praktične rezultate u svim područjima razvoja ljudske delatnosti, jer se o razvoju društva može govoriti samo o razvoju i prosperitetu u celini.

U našem društvu postoji izražen interes za rad sa nadarenim i talentovanim učenicima i studentima. Postoje odgovarajući instituciolizovani i spontani oblici podrške nadarenim i talentovanim pojedincima, kroz škole i vanškolske ustanove i organizacije, strukovna udruženja i druge organizacije i institucije. To su organizacije koje se bave stvaranjem preduslova za sticanje novih znanja, ali to su i organizacije koje treba da se bave posebnim odnosom prema nadarenim i talentovanim pojedincima, kao što su naprimer, pre svega, službe zapošljavanja, kada se govori i misli o obezbeđenju preduslova za brže zapošljavanje mladih talentovanih stručnjaka.

Međutim, Srbija je danas na značajnoj prekretnici. Njen dalji razvoj je pod snažnim uticajem doziranog uticaja trenutnog tehnološkog razvoja i stanja razvijenih, te iz tog razloga, država mora da ima izgrađenu strategiju odnosa prema nadarenim i talentovanim pojedincima, koji se moraju prepoznati, i kojima se moraju obezbediti svi preduslovi za usavršavanje, sticanje novih znanja, praktičnu primenu stečenih znanja i ugradnju istih u svakodnevni život. Takođe, ti preduslovi moraju biti sagledani i kroz podsticajnu politiku stipendiranja, bržeg zapošljavanja i rešavanja egzistencijalnih problema mladih, kao što je rešavanje stambenog problema i dr.

Radi toga, ogroman je zahtev i potreba, izgrađivanja domaćeg, tehničkog, tehnološkog i drugih fondova znanja, na bazi sopstvenog isztraživačkog rada i na bazi primene rezultata domaćih razvojnih projekata i programa u svim oblastima života i rada, koji svoje mesto za realizaciju imaju pre svega u našoj zemlji, ali i u svetskim korporacijama. Ovakav prilaz se nameće savremenim svetskim istraživačko-razvojnim i tržišnim procesima, odnosno svetskom borbom za konkurentnost proizvoda, usluga i znanja.

Maksimalno korišćenje prirodnih resursa uz poštovanje zahteva očuvanja i zaštite životne sredine, prestruktuiranje i modernizovanje privrede, brzi razvoj proizvodnje hrane, razvoj energetike, elektronike, metalurgije, hemijske industrije, informatičkih tehnologija i dr., nameću potrebu sistematskog i organizovanog posla vezanog za otkrivanje, identifikaciju i podsticanje rada sa nadarenim i talentovanim pojedincima.

Da bi se prilagodili i odgovorili trenutnim izazovima savremenog sistema obrazovanja i posebno realizacije Programa podsticanja i usavršavanja naučnog podmlatka, jedan od prvoosnovanih centara za talente, Regionalni centar za talente Niš, pristupio je organizovanom obliku rada sa nadarenim i talentovanim pojedincima u svim oblastima nauke.

U svom sistematskom pristupu, Centar obuhvata tri bitne oblasti svoje delatnosti:

• Otkriva i identifikuje talentovane pojedince,
• Pruža talentovanim pojedincima podršku u razvoju,
• Pruža podršku talentima pri izradi naučno-istraživačkih radova.

Otuda bitna i stimulativna odlika rada Centra za talente je njegovo kolektivno i stimulativno razvijanje svih pomenutih oblasti, jer jedna delatnost (na primer: proces identifikacije), bez drugih (podrška u školovanju i zapošljavanju) može izazvati ozbiljne posledice, kako individualne, tako i društvene.

Delovanje Regionalnog centra za talente Niš na polju naučno-tehničkog, istraživačkog i umetničkog stvaralaštva mladih na području Nišavskog, Topličkog i Pirotskog okruga kao i na području Kosova i Metohije, izuzetno je značajno u današnjem trenutku, i predstavlja značajnu perspektivu i pravac aktivnosti koje treba stalno unapređivati, i to u vreme kada se naučni i stručni kadar odliva iz zemlje, a nama koji ostajemo na ovim prostorima ostaje da stvaramo novi naučno-stručni potencijal.

Realizacijom planiranih programskih aktivnosti Regionalni centar za talente Niš čini dragoceni doprinos u razvoju i napredovanju mladih talenata koji predstavljaju elitu u naučnom potencijalu za 21. vek.

Predhodnica današnjeg oblika organizovanja i rada sa mladim talentima koje se bave edukacijom nadarenih učenika i studenata u našoj zemlji, prisutne su sa svojim delovanjem još davne 1946. godine. Te godine osnovan je Savez za naučno-tehničko vaspitanje i obrazovanje Srbije. Ovaj Savez postaje zajednica organizacija  koje su radile u mnogim mestima u Srbiji i 1982. godine prerasta u Savez organizacija za naučno-tehničko obrazovanje mladih Srbije. 1991. godine, ovaj Savez, dopunom svog programa rada i organizacionim transformacijama, transformiše se i formira se Centar za razvoj naučno-tehničkog stvaralaštva mladih Srbije i nastavlja kontinuitet navedenih oblika organizovanog rada sa mladima na razvijanju naučno-tehničkog potencijala i ukupnog stvaralaštva mladih u Srbiji.

U Nišu je 1991. godine formiran Republički centar za talente iz oblasti računarstva i informatike. Osnivači, odnosno potpisnici samoupravnog sporazuma o osnivanju ovog centra su bili: Centar za razvoj naučno-tehničkog stvaralaštva mladih Srbije, Skupština opštine Niš, Univerzitet u Nišu, Fondovi osnovnog i srednje usmerenog obrazovanja i Elektronska industrija Niš, odnosno Fabrika „Ei Računari“.Tragajući za optimalnim oblicima organizovanja, boreći se sa neprestanim prostornim i materijalno-finansijskim problemima, težeći da izbegne zamke uključivanja u aktivnosti političkih dešavanja, ovaj centar 1993. godine prerasta u Centar za razvoj naučno-tehničkog stvaralaštva mladih Niša-Centar za talente Niš sa ciljem da bude organizacija koja će objedinjavati sve aktivnosti oko rada sa nadarenim i talentovanim učenicima, organizovati sva takmičenja, imati jedinstvenu bazu podataka svih talentovanih učenika itd. Slične transformacije su se desile sa još nekim centrima u Srbiji u to vreme. Od 1999.godine, ovaj centar se transformiše u Regionalni centar za talente iz prirodnih i tehničkih nauka, odnosno prerasta u ustanovu Regionalni centar za talente Niš.

Na osnovu programskih sadržaja i ideje formiranja Republičkog centra za talente iz oblasti informatike i računarstva Nišu, kao i kasnijem formiranju sličnih centara u Užicu, Zemunu, Čačku i Boru, ali za druge naučne discipline, od strane ovih centara i Centra za razvoj naučno-tehničkog stvaralaštva mladih Srbije, 1996. godine nastaje Republički centar za talente iz prirodnih i tehničkih nauka,  koji 2000. godine prerasta u ustanovu Republički centar za talente.

Iz napred navedenog se vidi da je centar na početku svog delovanja obuhvatao naučne discipline iz prirodnih i tehničkih nauka, dok danas, pored ovih disciplina značajno mesto pripada i društvenim i humanističkim naukama i umetničkom stvaralaštvu mladih.

Program rada centra za talente obuhvata rad učenika u grupama od po 20 učenika po naučnim disciplinama. Iz te populacije učenika, oni koji imaju izraženu sklonost ka bavljenju naučno-istraživačkim radom dobijaju mentore, pod čijim patronatom ulaze u Program metodologije uvođenja mladih u naučno-istraživački rad. Upoznaju se sa metodima izbora tema za istraživanje, njihovoj obradi, načinu prezentiranja rezultata istraživanja, korišćenju literature i sl. U ovim aktivnostima od strane Regionalnog centra za talente angažovan je veliki broj saradnika sa Univerziteta u Nišu, Instituta za javno zdravlje Niš, Istorijskog muzeja, osnovnih i srednjih škola sa područja koje svojim radom pokriva Centar. Njihov broj je preko 50.

Značajno je napomenuti da učenici za proteklih 20 godina rada Centra nisu plaćali nikakve trokove pohađanja svih aktivnosti u Centru, kao ni troškove odlaska na takmičenja.

Centar u Nišu je najpre radio u prostorijama fabrike Ei „Računari“, ul. Maksima Gorkog bb, a potom na Univerzitetu u Nišu, Univerzitetski trg br. 2. Od 1997. godine Regionalni centar za talente Niš se nalazi u objektu Dečijeg kulturno obrazovnog i rekreativnog centra Niš u Čairu. Prostorije koje je Centar za talente Niša koristio početkom 90-tih godina prošlog veka zajedno sa Narodnom tehnikom Niša i Centrom za razvoj naučno-tehniškog stvaralaštva mladih Niša, bile su u ul. Koste Stamenkovića br. 4, su oduzete od tadašnjih vlasti.

Danas, ponovo se vode razgovri sa Univerzitetom u Nišu, da se ponovo dodeli prostor za rad Regionalnom centru za talente Niš, čime i Univerzitet ostvaruje jednu od svojih bitnih delatnosti a to je briga o naučnom podmlatku. Međutim, ovi razgovori teku sporo, čime se ne podržava obaveza rada na podsticanju i razvoju naučnog-podmlatka pa centar samostalno radi na rešenju prostora za rad.

Ako imamo u vidu da je u periodu 1997.godine-2001. godine, aktivnosti Regionalnog centra za talente pohađalo u proseku 800 učenika osnovnih i srednjih škola Niša i susednih opština Nišavskog okruga, kao i da je bilo evidentirano na godišnjem nivou blizu 150 učenika iz Pirotskog okruga i blizu 100 učenika Topličkog okruga, može se videti da je u radu Regionalnog centra za talente Niš, bio zastupljen veliki broj učenika u različitim naučnim disciplinama. Značajno je napomenuti da su u ovom periodu a i kasnije polaznici škola bili učenici skoro svih osnovnih škola iz Niša, a da su od srednjih škola bili pored učenika niških srednjih škola, bili i učenici osnovnih i srednjih škola iz Pirota, Prokuplja, Blaca i Kuršumlije, Doljevca, Merošine, Gračanice itd. Ovi podaci govore da je preko 5.000 učenika osnovnih i srednjih škola prošlo kroz obrazovne aktivnosti Centra.

U periodu 2001. do 2008. godine, prosečan broj polaznika škola i nastavnih sadržaja Regionalnog centra za talente Niš je bio oko 250 učenika šestih, sedmih i osmih razreda osnovnih škola, učenika srednjih škola i studenata. Školske 2010/11. godine taj broj je 228, a školske 2011/12. godine 235 učenika osnovnih i srednjih škola.

Prosečan broj učesnika regionalnih smotri i takmičenja je bio oko 100 takmičara, dok je prosečan broj onih koji su se kvalifikovali za učešće na republičkim takmičenjima i smotrama bio između 35 i 60 učenika i studenata.

Regionalni centar za talente Niš je 1998. godine bio i organizator jubilarne 40-te Republičke smotre naučno-tehničkog stvaralaštva mladih Srbije, i to je do tada pa i do sadašnjih dana bila najbolje organizovana smotra. Na ovoj smotri i takmičenju, učestvovalo je 600 učenika osnovnih i srednjih škola iz čitave Srbije, a u organizaciji i radu takmičenja bilo je angažovano oko 300 prosvetnih radnika, koji su bili mentori, članovi komisija, organizatori itd, Takmičenje je bilo organizovano u Gimnaziji „Svetozar Marković“ i na Elektronskom fakultetu Niš, koji je i do sada bio glavno mesto za organizaciju i realizaciju regionalnih takmičenja.

Značajno je pomenuti da je u radu sa nadarenim i talentovanim učenicima i studentima  prisutan čitav niz aktivnosti sa Univerzitetom u Nišu, Elektronskim fakultetom, Medicinskim fakultetom, Filozofskim i Prirodno matematičkim fakultetom, srednjim i osnovnim školama, jednim brojem privrednih preduzeća, Narodnim muzejem u Nišu, Institutom za javno zdravlje u Nišu i drugim organizacijama i institucijama. Ove aktivnosti stalno treba unapređivati, a sve u cilju stvaranja boljih preduslova za bavljenje naučno-istraživačkim radom talentovanih pojedinaca.

Polaznici škola Regionalnog centra za talente Niš redovno su osvajali najviša priznanja u okviru smotri na nivou Republičkog centra za talente, ali i na republičkim i ranijim saveznim takmičenjima u organizaciji strukovnih udruženja matematičara, fizičara, biologije, hemije i drugih disciplina, a čiji su organizatori bili i Ministarstvo prosvete naše Republike. Znčajni rezultati su postizani i na Balkanijadama i drugim svetskim takmičenjima.

Radio Niš, „Narodne novine“ kao i ostala sredstva informisanja, lokalne i regionalne TV stanice redovno su pratile aktivnosti Regionalnog centra za talente Niš. Ove aktivnosti su imale izvanredan stimulativni i afirmativni karakter za rad kako nadarenih i talentovanih pojedinaca, tako i za njihove mentore, škole i sredine iz kojih potiču, njihove porodice. U tom pravcu treba izgraditi i nove mehanizme prezentiranja stvaralaštva mladih, kroz razne vidove informativnih i emisija stručnog karaktera.

Iz svega napred iznetog, nesporno je da dosadašnje rezultate u radu sa talentovanim učenicima i studentima zavređuju pažnju i da taj nivo rada treba stalno unapređivati, uspostavljati i razvijati saradnju sa sličnim organizacijama u svetu, i pozitivna iskustva ugrađivati u našu metodologiju rada sa talentovanim učenicima i studentima i tako pronalaziti nove forme i metode rada, koje će dati još bolje rezultate rada. Na taj način, potvrdiće se dosadašnja praksa, da navedeni sistem ne predstavlja zatvoreni sistem već se može u funkciji daljeg razvoja stalno dopunjavati i unapređivati njegov rad.

Niš, decembar 2011. godine